‘Ik heb geleerd dat ik te veel van mezelf vroeg en kan nu beter naar mijn lichaam luisteren.’
Iedereen is weleens gestrest. En dat is helemaal niet erg, want een beetje stress is ook nodig om te kunnen presteren. Maar als je te veel langdurige spanning en druk ervaart en daardoor negatieve klachten ontwikkelt, is er meer aan de hand.
Pleun ervaarde sinds haar jeugd een aantal jaar veel prestatiedruk, dat begon met school. “Prestatiedruk en stress gaan hand in hand met elkaar, maar als de stress te veel wordt, kan dat heel ongezond zijn. Ik wilde overal succes in behalen en werkte daar zo hard voor dat ik niet meer goed voor mezelf zorgde. Als er bijvoorbeeld een belangrijk deadline aankwam, werkte ik iedere avond hard door en zonderde ik mezelf af van mijn omgeving. Ik voelde me dan helemaal overprikkeld: door één verkeerde opmerking of geluidje kon ik al ontploffen.”
Druk voor school en sporten
Soms ga je door prestatiedruk heel hard werken, maar het kan er juist ook voor zorgen dat je helemaal blokkeert en niets meer lukt. Waar het begon met schoolwerk, kreeg Pleun ook last van prestatiedruk met sporten. “Ik heb heel lang gehockeyd en op een gegeven moment merkte ik dat ik mezelf wilde bewijzen tegenover mijn teamgenoten. Bewijzen dat ik goed genoeg was. Dan werd ik zenuwachtig voor een wedstrijd en presteerde door alle stress zelfs slechter. Ik blokkeerde als het ware. Op een gegeven moment ben ik gestopt, want ik kon er niet meer van genieten.”
Pleun raakte steeds verder in de put. Kreeg angstaanvallen, burn-out klachten en ontwikkelde depressieve gevoelens. “Ik had geen zin meer in het leven. Ik wist gewoon niet waarvoor ik het allemaal nog deed. School was mijn grootste prioriteit, maar ondanks dat ik er zoveel tijd in stak, voelde ik er geen plezier bij. Ook fysiek zat ik niet lekker in mijn vel en voelde ik me onzeker. Ik had veel moeite met uit bed komen, at en sliep slecht en had weinig contact meer met anderen. Het was ook coronatijd, dus dat was sowieso al een tijd waarin je minder mensen kon zien. Ik isoleerde mezelf helemaal.”
Oorzaken van prestatiedruk
In die tijd vroegen twee vriendinnen of ze bij hen in het appartement wilde komen wonen. En die verhuizing bleek Pleun heel goed te doen, omdat ze uit haar situatie kon stappen en in een nieuwe omgeving ging wonen. Toen ze zich weer iets beter voelde, ging ze met een psycholoog praten. “Het was wel een drempel om hulp te zoeken, want het voelde een beetje alsof ik gefaald had. Pas toen kwam het besef dat het al een langere tijd niet goed met me ging.”
“Ik wilde graag een holistische therapie dat zich richt op het hele lichaam en geest. Het heeft me geholpen om inzicht te krijgen in mijn gevoelens, maar ook in mijn jeugd en trauma’s. Ik leerde door somatische oefeningen om te gaan met angsten. Nu kan ik goed voelen wanneer ik stress heb in mijn lichaam of wanneer iets te veel wordt. Dan probeer ik zo veel mogelijk mijn rust te pakken.”
Niet je eigen schuld
Het voelen van prestatiedruk kan komen door mensen of gebeurtenissen in je omgeving en eigenschappen in je eigen karakter kunnen ook bijdragen. Een belangrijk inzicht dat Pleun kreeg was dat het niet je eigen schuld is. “Mensen zeggen snel dat je die druk jezelf oplegt, maar het ligt een stuk ingewikkelder. Het komt altijd ergens vandaan: het is niet iets wat je zelf bewust beslist.
Pas toen ik realiseerde dat het dus niet iets is wat ik mezelf had opgelegd, kon ik helen. Omdat ik niet meer mezelf kwalijk nam dat het er was. Ik kon het accepteren, zonder het meteen te willen veranderen. Jezelf accepteren, ongeacht of je je nou depressief of angstig voelt, is een vorm van zelfliefde.”
Je stelt je niet aan
Prestatiedruk komt steeds vaker voor bij jongeren en er is volgens Pleun bij de oudere generaties nog veel onbegrip. “Ouders zeggen snel dat het iets van jongere generaties is en zij zich vroeger makkelijker over alles heen zetten. Dan lijkt het alsof we ons aanstellen, maar mensen vergeten weleens dat de tijd waarin wij opgroeien de wereld heel anders is.” Zo ervaren jongeren nu meer druk op school, door sociale media en zijn ook de verwachtingen van hen in de maatschappij veranderd.
Inmiddels gaat het weer een stuk beter met Pleun. Hoewel ze nog steeds momenten heeft dat ze niet lekker in haar vel zit, heeft ze nu wel de vaardigheden geleerd om daarmee om te gaan. Ook kan ze nog altijd bij haar therapeut terecht. “Ik ben er nu heel trots op dat ik hulp heb gezocht en ben daar heel open over.”
Inmiddels is ze afgestudeerd toegepast psycholoog en zet ze zich in om anderen bewust te maken van prestatiedruk onder jongeren. Dat deed zij al tijdens haar afstudeeropdracht en nu ook binnen haar werk bij Life After School binnen het onderwijs. “Ik vind het belangrijk dat ouders en docenten leren inzien hoe het voelt om nu jong te zijn. Maar het allerbelangrijkste vind ik dat studenten en leerlingen die prestatiedruk of andere mentale problemen hebben, beseffen dat ze zich niet aanstellen. Iedereen heeft een verhaal te vertellen dat gehoord mag worden, zonder dat daarover geoordeeld wordt.”
Tips van Pleun als je prestatiedruk ervaart
- Voel liefde naar jezelf en accepteer je gevoelens: het is oké.
- Bouw (eventueel met hulp van een psycholoog) het vertrouwen op in jezelf: je bent sterk genoeg om tegen de angsten en stress op te kunnen.
- Zoek hulp of leer jezelf de vaardigheden aan om met je gevoelens om te gaan.
- Leer luisteren naar je lichaam: voel je je ziek, ben dan ziek. Ben je moe, ben dan moe. Het is beter om hieraan toe te geven, dan ertegen te vechten.
- Zoek naar de oorzaak van de prestatiedruk.
- Vertrouw erop dat het weer goedkomt, ook al denk je misschien van niet.
Ervaart je kind veel prestatiedruk?
- Probeer niet actief te helpen, hoe moeilijk dat ook is. Er voor je kind zijn en luisteren is al hulp genoeg.
- Vraag aan je kind zelf waar die behoefte aan heeft.
- Accepteer dat je je kind niet snel beter hoeft te maken, soms kosten dingen tijd.
- Wees zelf ook kwetsbaar en open naar je kind toe, daarmee geef je aan dat fouten maken ook mag.
- Als je er niet uitkomt, schakel zelf professionele hulp in om te leren hoe om te gaan met de klachten van je kind.
Wat is prestatiedruk?
- Bijna de helft van alle jongeren ervaart prestatiedruk op school, werk of in het sociale leven.
- Prestatiedruk ontstaat vaak door de verwachting om altijd succesvol te zijn en aan hoge eisen te moeten voldoen.
- Je kunt deze druk voelen door verwachtingen van ouders, leraren, werkgevers of door eigen karaktereigenschappen zoals faalangst of perfectionisme.
- Langdurige prestatiedruk kan leiden tot mentale klachten zoals stress, angst, burn-out en depressie, maar ook tot fysieke klachten zoals hoofdpijn en vermoeidheid.
- Veel jongeren vinden het moeilijk om over prestatiedruk te praten, omdat het spannend kan zijn om zich kwetsbaar op te stellen.
- Het is belangrijk om het bespreekbaar te maken en te leren omgaan met stress. Dit kan door tijd te nemen voor ontspanning, met vrienden of familie te praten, of professionele hulp te zoeken.
